1. Là sinh vật bò sát lớn nhất
Tên khoa học của cá sấu nước mặn là Crocodylus porosus, thuộc họ Crocodylidae. Đây là loài bò sát lớn nhất hành tinh, thậm chí vượt xa cả trăn Anaconda hay kỳ đà Komodo về kích thước cơ thể.
-
Con đực trưởng thành thường đạt trung bình 4,5–5,5 mét, nhưng các cá thể kỷ lục được ghi nhận dài tới 7,1–8,5 mét.
-
Con cái nhỏ hơn, thường chỉ khoảng 3 mét.
Kỷ lục thế giới hiện nay thuộc về cá thể “Lolong”, được bắt tại Philippines năm 2011, dài 6,17 mét và nặng 1.075 kg – được xem là cá sấu lớn nhất từng được con người ghi nhận trong thời hiện đại.
Đọc thêm: Ngỡ ngàng với 10 loài cá sấu lớn nhất thế giới
2. Nơi sống
Cá sấu nước mặn có phạm vi phân bố rộng nhất trong tất cả các loài cá sấu, trải dài từ bờ biển phía Đông Ấn Độ, Bangladesh, Đông Nam Á, Papua New Guinea đến Bắc Úc.
Chúng sinh sống ở vùng nước lợ, nơi sông gặp biển, nhưng cũng có thể thích nghi tốt ở biển mở và đầm lầy ven rừng ngập mặn.
Điều đáng kinh ngạc là cấu trúc tuyến muối đặc biệt ở lưỡi cho phép chúng loại bỏ muối thừa ra khỏi cơ thể, giúp sinh tồn được cả trong môi trường nước mặn – điều mà đa số loài cá sấu khác không thể.
3. Điều đặc biệt về giới tính
Cá sấu nước mặn là loài có cơ chế xác định giới tính phụ thuộc vào nhiệt độ (Temperature-Dependent Sex Determination – TSD).
Nếu nhiệt độ ấp trứng khoảng 28–30°C, trứng sẽ nở ra cá thể cái.
Nếu trên 31,5°C, trứng lại phát triển thành con đực.
Điều này khiến biến đổi khí hậu có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ giới tính trong quần thể cá sấu tự nhiên, gây mất cân bằng sinh học lâu dài.
4. Tuổi thọ của cá sấu
Cá sấu nước mặn là một trong những loài có tuổi thọ dài nhất trong lớp bò sát, trung bình 60–70 năm, thậm chí có cá thể sống trên 100 năm trong điều kiện nuôi nhốt.
Chúng có tốc độ sinh trưởng chậm – cần từ 15–20 năm mới đạt kích thước trưởng thành, nhưng đổi lại, chúng đứng đầu chuỗi thức ăn và hầu như không có thiên địch tự nhiên.
5. Khả năng bơi lội
Dù thân hình to lớn, cá sấu nước mặn là tay bơi thiện nghệ. Nhờ đuôi cơ bắp cực khỏe và cấu tạo cơ thể thuôn dài, chúng có thể di chuyển hơn 900 km trên biển, theo các dòng hải lưu.
Cá sấu có thể ẩn mình dưới mặt nước hàng giờ nhờ cơ chế đóng van thanh quản và hô hấp thông qua hệ thống vòm họng có van chắn, giúp không khí lưu thông ngay cả khi miệng ngập nước.
6. Hệ thống hô hấp
Cá sấu nước mặn là động vật ăn thịt cơ hội (opportunistic predator). Thực đơn của chúng bao gồm cá, chim nước, bò sát, thậm chí cả động vật có vú lớn như trâu rừng hoặc hươu.
Chúng thường ẩn mình sát mặt nước, chờ con mồi đến gần rồi tấn công chớp nhoáng bằng cú đớp có lực cắn lên đến 3.700 psi – mạnh hơn sư tử gần 15 lần.
Sau khi tóm được mục tiêu, chúng thực hiện động tác đặc trưng gọi là “death roll” – xoay tròn cơ thể để xé nhỏ con mồi, đồng thời khiến đối phương chết ngạt do sặc nước.
7. Thức ăn của cá sấu nước mặn
Cấu trúc sinh học của cá sấu cho phép chúng hít thở ngay cả khi đang nửa thân chìm dưới nước.
Một vách ngăn đặc biệt (palatal valve) ngăn không cho nước tràn vào khí quản, trong khi các túi khí phụ trợ giúp duy trì áp suất ổn định.
Nhờ vậy, chúng có thể nằm im dưới mặt nước tới 2 tiếng mà không cần nổi lên lấy hơi – lợi thế tuyệt đối trong các cuộc săn rình phục.
8. Sự nguy hiểm
Với tính lãnh thổ cực cao, cá sấu nước mặn là loài cá sấu duy nhất thường xuyên tấn công con người.
Mỗi năm, khu vực Đông Nam Á và Bắc Úc ghi nhận hơn 200 vụ tấn công nghiêm trọng. Dù các khu bảo tồn đã áp dụng nhiều biện pháp phòng ngừa, cá sấu vẫn được xem là “kẻ săn mồi đỉnh cao” cuối cùng của kỷ nguyên hiện đại – một minh chứng sống cho sức mạnh tiến hóa của tự nhiên.
9. Trí Nhớ Không Thua Kém Thú Có Vú
Nghiên cứu gần đây từ Đại học Queensland (Úc) cho thấy cá sấu có khả năng học tập và ghi nhớ vị trí con mồi – tương tự chim săn và cá heo.
Chúng có thể ghi nhớ tuyến đường di cư của cá hoặc vị trí thường uống nước của động vật có vú, từ đó phục kích có chủ đích thay vì săn ngẫu nhiên.
10. Vai Trò Sinh Thái
Dù đáng sợ, cá sấu nước mặn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cân bằng sinh thái vùng cửa sông.
Chúng kiểm soát số lượng cá và thú nhỏ, giúp hệ sinh thái nước lợ ổn định. Ngoài ra, xác của cá sấu chết còn là nguồn dinh dưỡng quý giá cho nhiều loài cá và vi sinh vật, góp phần duy trì chuỗi tuần hoàn sinh học tự nhiên.
“Hoàng Đế” Của Các Vùng Nước Nhiệt Đới
Cá sấu nước mặn không chỉ là biểu tượng quyền lực của thiên nhiên, mà còn là một trong những sinh vật tiến hóa hoàn hảo nhất hành tinh.
Từ khả năng săn mồi chính xác, cấu trúc sinh học tinh vi, đến cơ chế sinh sản phụ thuộc nhiệt độ – tất cả cho thấy Crocodylus porosus là kết tinh của hàng triệu năm thích nghi sinh tồn.
