Không chỉ gây tò mò bởi ngoại hình và tập tính săn mồi, loài chim này còn là chỉ báo sinh thái quan trọng, phản ánh sức khỏe của các vùng đất ngập nước. Tuy nhiên, tại Việt Nam, Chim Cổ Rắn đang đứng trước nguy cơ biến mất và được xếp vào nhóm Nguy cấp (EN) trong Sách Đỏ.
Đặc điểm hình thái và kỹ năng săn mồi khác biệt
Chim Cổ Rắn có thân hình thuôn dài, con đực thường khoác bộ lông đen ánh xanh, trong khi con cái mang sắc nâu xám trầm hơn. Điểm nổi bật nhất chính là chiếc cổ dài, linh hoạt cùng chiếc mỏ thon, nhọn và sắc như mũi lao.
Loài chim này là thợ săn dưới nước thực thụ. Khi lặn, chúng bơi hoàn toàn bằng chân, giấu thân dưới mặt nước để giảm lộ diện. Chỉ cần phát hiện mục tiêu, chúng sử dụng chiếc mỏ nhọn đâm thẳng vào cá với tốc độ rất cao, sau đó ngoi lên và xử lý con mồi trên mặt nước hoặc bờ cây gần đó.
Khác với nhiều loài chim nước khác, lông của Chim Cổ Rắn thấm nước do không có tuyến dầu. Điều này cho phép chúng lặn sâu và di chuyển linh hoạt nhưng buộc chúng sau mỗi chuyến săn phải phơi cánh dưới nắng để làm khô lông, hình ảnh đặc trưng thường thấy ở loài này.
Tình trạng suy giảm và mối đe dọa tại Việt Nam
Chim Cổ Rắn phân bố rải rác ở các hệ sinh thái nước nội địa và vùng cửa sông. Tuy nhiên, số lượng quần thể đang giảm nhanh do các tác động sau:
-
Thu hẹp đất ngập nước vì chuyển đổi mục đích sử dụng đất, san lấp ao hồ và rừng ngập mặn
-
Ô nhiễm nguồn nước từ hóa chất nông nghiệp và chất thải công nghiệp, làm suy giảm nguồn cá
-
Săn bắt và buôn bán trái phép, đặc biệt ở các khu vực sinh cảnh hẻo lánh
Những tác động này khiến môi trường sống và nguồn thức ăn của loài bị phá vỡ, đẩy Chim Cổ Rắn đến bờ tuyệt chủng cục bộ.
Bảo vệ Chim Cổ Rắn cũng là bảo vệ hệ sinh thái đất ngập nước
Chim Cổ Rắn không chỉ là một loài chim nước quý hiếm mà còn giữ vai trò trong cân bằng sinh thái, đặc biệt là chuỗi thức ăn. Bảo tồn loài đồng nghĩa với việc bảo vệ môi trường nước – nơi giữ vai trò điều tiết lũ, lọc nước tự nhiên và lưu giữ đa dạng sinh học.
Một số giải pháp quan trọng:
-
Hạn chế ô nhiễm nguồn nước và kiểm soát hóa chất nông nghiệp
-
Bảo vệ và phục hồi các vùng đất ngập nước tự nhiên
-
Ngăn chặn săn bắt, buôn bán các loài chim hoang dã
-
Tăng cường giáo dục cộng đồng tại các khu vực có loài phân bố
Chim Cổ Rắn là biểu tượng của sự thích nghi kỳ diệu trong tự nhiên và là “tín hiệu cảnh báo sinh thái” của môi trường nước Việt Nam. Nếu không có những biện pháp bảo tồn kịp thời, loài chim độc đáo này có thể chỉ còn trong sách và hình ảnh tư liệu.
Việc bảo vệ Chim Cổ Rắn không chỉ dành cho các nhà khoa học hay tổ chức bảo tồn, mà cần sự chung tay của cộng đồng, để loài chim đặc biệt này tiếp tục hiện diện trên những mặt hồ, dòng sông và đầm lầy của đất nước trong tương lai.
